سوپاپ دود و هوا موتور پژو 206 تیپ 5 – TU5 ساوه STYM

سوپاپ چیست و چه وظایفی دارد؟

سوپاپ کلمه‌ای با خواستگاه فرانسوی (Soupape) و به معنی دقیق دریچه است. سوپاپ یکی از اصلی‌ترین قطعات انواع موتورهای احتراق داخلی است و البته در موتورهای دیگری مانند  پمپ‌های آب به کار می‌رود. در واقع سوپاپ به هر چیزی که ورود و خروج چیزی را کنترل کنند اطلاق می‌شود. سوپاپ در خودرو روی سرسیلندر قرار می‌گیرد و ورود و خروج هوا را کنترل می‌کند. به بیان دقیق‌تر این قطعه‌ قارچی شکل وظیفه کنترل ورود هوا به درون محفظه‌ احتراق و خروج دود از دریچه‌های سر سیلندر را بر عهده دارد. این هوای ورودی لازمه‌ تشکیل مخلوط سوخت و هوا و صورت گرفتن انفجار است و هوای خروجی یا دود نیز مازاد احتراق که خروجش لازمه‌ ادامه‌ روند فعالیت موتور است.

با توجه به اینکه صورت گرفتن احتراق درون سیلندرها نیاز به فضای ایزوله و غیر قابل نفوذ دارد باید گفت وظیفه‌ دیگر سوپاپ‌ ماشین تامین این فضا به  کمک سرسیلندر و واشر سرسیلندر است. بنابراین سوپاپ‌ها با زمان بندی مناسب در حرکت و باز و بسته کردن به موقع دریچه‌های بلوک سیلندر یا سرسیلندر هم دود و هوا را به سمتی که باید هدایت می‌کنند و هم محفظه‌ غیرقابل نفوذ احتراق را تشکیل می‌دهند. بنابر شرح وظایف سوپاپ می‌توان گفت یک سوپاپ خوب دارای این خصوصیات است:

۱. ضریب حرارتی بالا دارد و قادر به تحمل حرارت بالا است. همچنین به خوبی حرارت خود را به بدنه سرسیلندر منتقل می‌کند.

۲. حرارت زیاد منجر به سوختگی و یا ایجاد خوردگی در آن نمی‌شود.

۳. مقاومت لازم را در برابر ضربات دارد.

۴. یک سوپاپ خوب به سرعت دچار ساییدگی نمی‌شود.

سوپاپ ‌ها بر حسب نوع موتور روی سرسیلندر یا بلوک سیلندر قرار می‌گیرند. گاهی سوپاپ‌ ها درون سیلندر یا سرسیلندر هستند.

وظایف سوپاپ خودرو

سوپاپ‌ها به دو دسته هوا و دود تقسیم می‌شوند. سوپاپ هوا در خودروهایی که سیستم سوخت رسانی آنها از نوع تزریق مستقیم سوخت است، فقط وظیفه انتقال هوای تازه به درون سیلندرها را دارند، اما در خودروهایی که تزریق مستقیم سوخت ندارند، در کنار هوا، بنزین نیز از طریق سوپاپ هوا و با جریان هوایی که در حال ورود به موتور است، وارد سیلندرها می‌شود.

سوپاپ دود نیز وظیفه تخلیه و خروج دود را از سیلندرها دارد. دود حاصل از احتراق از طریق سوپاپ دود و به کمک بالا آمدن پیستون‌ها از سیلندر خودرو خارج و وارد اگزوز می‌شود تا هوای تازه و سوخت، جای آن را بگیرد. البته در برخی از موتورهای دیزل، سوپاپ سومی نیز وجود دارد که برای سیستم ترمز موتوری یا همان ریتارد پیشرانه هست و وظیفه دارد تا هوای فشرده‌شده توسط پیستون را قبل از انفجار به بیرون و به داخل مسیر اگزوز هدایت کند.

ساختار سوپاپ ماشین

سوپاپ ماشین یک قطعه یکپارچه است. اما همین قطعه یکپارچه به چندین بخش تقسیم می‌شود که هر کدام برای هدفی و به منظور خاصی طراحی و در نظر گرفته شده‌اند.

سر سوپاپ

بالاترین نقطه سوپاپ و از جمله سخت‌ترین بخش‌های سوپاپ است که ضربه‌های اسبک یا بادامک را دریافت می‌کند.

محل نشستن خار

بالاترین نقطه سوپاپ که یکی از سخت‌ترین قسمت‌های سوپاپ هم است، محل افتادن خار سوپاپ است. در اینجا یک یا چند فرورفتگی وجود دارد تا با افتادن خار بر روی آن، سوپاپ در محل خود محکم شود.

ساق سوپاپ

محور عمودی و پایه سوپاپ است که در گاید سوپاپ قرار می‌گیرد و در آنجا حرکت بالا و پایین دارد.

دامنه سوپاپ

این قسمت، حجیم‌ترین و اصطلاحا گوشت‌دارترین بخش سوپاپ به حساب می‌آید که محل اتصال ساق سوپاپ به بخش‌های پایینی سوپاپ است.

وجه سوپاپ

رابط بین دامنه سوپاپ و لبه سوپاپ ماشین را وجه سوپاپ می‌گوییم.

لبه سوپاپ

محل نشستن سوپاپ در سیت سوپاپ روی سرسیلندر از قسمت لبه سوپاپ است. این قسمت باید با سیت به صورت کامل آب‌بندی‌شده باشد تا هیچ‌گونه هوا یا دودی از داخل سیلندر خودرو به بیرون درز پیدا نکند. وقتی از آب‌بندی سوپاپ گفته می‌شود، منظور آب‌بندی سیت با لبه سوپاپ است.

نعلبکی یا بشقابک سوپاپ

کف سوپاپ است که معمولا حاوی نوشته‌هایی از جمله نشان سازنده، سایز سوپاپ و… خواهد بود.

نحوه عملکرد سوپاپ ماشین

نحوه عملکرد سوپاپ ماشین

مجموعه سوپاپ ماشین، دارای یک سری قطعات و بخش‌های دیگر است که در همکاری با هم، در نهایت منجر به باز شدن سوپاپ و ورود هوا و سوخت به سیلندر موتور می‌شوند. میل‌سوپاپ، حرکت خود را از میل‌لنگ دریافت می‌کند. این کار می‌تواند به وسیله زنجیر،  تسمه تایم یا چرخ‌دنده انجام شود. میل سوپاپ یا میل بادامک به‌طور مستقیم به کمک بادامک‌های روی آن یا به کمک انگشتی‌ها و اسبک‌ها، به سر سوپاپ ضربه وارد می‌کند و آن را به سمت پایین و باز شدن فشار می‌دهد. روی سوپاپ یک فنر قوی قرار دارد که بعد از باز شدن سوپاپ، آن را دوباره می‌بندد.