کلاچ اولین قطعه در مسیر سیستم انتقال قدرت به موتور خودرو محسوب می شود که ارتباط موتور با جعبه دنده را قطع و وصل می کند. کاربرد اصلی کلاچ خودرو، جلوگیری از ضربه و شوک ناگهانی موتور به چرخ دنده های جعبه دنده است. فشردن پدال کلاچ که ارتباط موتور با شفت ورودی جعبه دنده را قطع می کند باعث جلوگیری از وارد شدن ضربه شدید به چرخ دنده ها می شود و سپس، به راحتی تعویض دنده انجام می شود و به آرامی با رها کردن پدال کلاچ، ارتباط مجدد موتور با جعبه دنده برقرار و نیروی رانشی موتور به سیستم انتقال قدرت تبدیل می شود.
اجزای کلاچ خودرو
سیستم کلاچ خودرو از فلایویل، دیسک یا صفحه میانی کلاچ، صفحه کلاج و پوسته کلاچ تشکیل شده است که در ادامه، این اجزا را بررسی می کنیم.
در انتهای میل لنگ قطعه ای دوار و سنگین به نام فلایویل برای ارتباط موتور با سیستم کلاچ خودرو قرار گرفته است، بر روی فلایویل، پوسته کلاچ با تعدادی پیچ متصل شده که در داخل این پوسته، دیسک کلاچ به همراه فنر کلاچ و همچنین، صفحه کلاچ قرار دارد. با گردش فلایویل اجزای دیسک و پوسته کلاچ با هم به گردش در می آیند.
فلایویل ( چرخ طیار )
فلایویل یا چرخ طیار یک صفحه دوار توپر است که در انتهای میل لنگ متصل می شود و وظیفه اصلی آن، جذب ارتعاشات شدید موتور و انتقال نیروی چرخشی به سیستم انتقال قدرت است. جنس فلایویل معمولاً از چدن خاکستری است و دور فلایول، رینگی دندانه دار برای ارتباط با پینیون استارت قرار گرفته است تا انتقال دور استارت به موتور انجام شود.
پوسته کلاچ
پوسته کلاچ خودرو توسط پیچ به فلایل متصل شده و قطعاتی شامل دیسک کلاچ، صفحه کلاچ و فنر کلاچ درون آن قرار گرفته است. در هنگام چرخش فلایویل، پوسته کلاچ به همراه آن می چرخد.
دیسک یا صفحه میانی کلاچ
دیسک کلاچ قطعه ای به شکل حلقوی و درون پوسته کلاچ واقع شده که توسط فنر کلاچ و چند خار یا زبانه ثابت شده است. از طریق تماس اصطکاکی با صفحه کلاچ، نیروی موتور به صفحه کلاچ انتقال داده می شود. دیسک کلاچ قابلیت حرکت طولی دارد که با فشرده سازی فنر کلاچ می تواند از صفحه کلاچ جدا شود.
صفحه کلاچ
صفحه کلاچ، صفحه ای مدور است که در تماس اصطکاکی با دیسک کلاچ قرار دارد. صفحه کلاچ با فشار دیسک کلاچ در تماس دائم با فلایویل است و در صورت فشردن پدال کلاچ خودرو، صفحه کلاچ از فلایول جدا می شود. توپی هزار خاری قرار داده شده در وسط صفحه کلاچ با شفت ورودی جعبه دنده درگیر می شود که در صورت دوران فلایول، شفت متصل شده را به گردش در می آورد. لنت ها دور صفحه کلاچ توسط میخ به صفحات فنری صفحه کلاچ پرچ شده اند که در زمان درگیری کلاچ، فشار وارده به صفحه کلاچ به صورت تدریجی اعمال شود. جنس این لنت ها قبلاً از نوع آزبست بوده است، اما امروزه به دلیل عواقب زیست محیطی آزبست که باعث بیماری آزبستوزیست می شوند، استفاده از آنها ممنوع شده و در ساخت آنها از مواد کاغذی و سرامیکی استفاده می شود.
لنت ها در دو طرف صفحه کلاچ نصب می شوند و روی لنت ها شیارهایی برای خنک کاری بهتر و جلوگیری از داغ شدن تعبیه شده است.
انواع کلاچ خودرو
در ادامه محتوا به معرفی انواع کلاچ خودرو می پردازیم.
کلاچ های مکانیکی
در کلاچ های مکانیکی قطعات با ساز و کار مکانیکی به طور مستقیم با یکدیگر مرتبط هستند و نیرو به صورت مکانیکی منتقل می شود.
کلاچ های هیدرولیکی
کلاچ هیدرولیکی با استفاده از سیستم هیدرولیکی از دو سیلندر هیدرولیکی که یکی در زیر پای راننده و دیگری روی مجموعه کلاچ قرار دارد، کار می کند. در زمان فشردن پدال کلاچ خودرو، نیروی هیدرولیکی روغن را با فشار بالا به طرف پیستون سیلندر و روی مجموعه کلاچ انتقال می دهد و باعث حرکت آن می شود. بنابراین، تنها تفاوت سیستم هیدرولیکی با سیستم مکانیکی در نحوه انتقال نیرو به مجموعه کلاچ است.
کلاچ های الکترونیکی
کلاچ الکترونیکی مانند کلاچ هیدرولیکی است که صرفاً پدال کلاچ ندارد و عمل گرفتن کلاچ خودرو توسط کنترل کننده سیستم الکترونیکی انجام می شود. به این نوع کلاچ ها، کلاچ های الکترومغناطیسی گفته می شود که در آنها، سنسورها یا حسگرها میزان باز بودن دریچه گاز را اندازه گیری و این اطلاعات را به واحد کنترل یا ECU ارسال می کنند. واحد ECU پس از پردازش اطلاعات، زمان لازم برای تعویض دنده را مشخص می کند که توسط یک عملگر، سیستم هیدرولیکی مرتبط با کلاچ خودرو فعال و در نهایت، عمل گرفتن کلاچ انجام می شود.