دمای موتور خودرو باید در حداقل زمان ممکن به محدوده مجاز و استاندارد برسد که بدین منظور، یک شیر کنترل کننده مسیر ورود آب به رادیاتور به نام ترموستات بکار برده می شود. ترموستات یک شیر تنظیم حرارتی است و دارای سوپاپ حساس به دما است که در محدوده دمای استاندارد موتور، سوپاپ آن به طور خودکار پایین می‌رود تا مسیر ورود آب به سمت رادیاتور باز شود.
ترموستات خودرو حاوی مقداری پودر مخصوص جامد است که بعد از گرم شدن ذوب می شود و در اثر این انبساط، سوپاپ ترموستات باز و جریان آب درون موتور به سمت رادیاتور نیز باز می شود. پس از خنک شدن آب رادیاتور به اندازه کافی و پایین آمدن دمای موتور پایین، پودر ترموستات دوباره به حالت جامد برمی گردد و سوپاپ آن به طور خودکار بسته می شود و این چرخه به طور متوالی تکرار می شود تا دمای موتور از حد مجاز فراتر نرود.
بنابراین، وظیفه ترموستات، تعیین زمان خنک کردن موتور توسط سیستم خنک کننده است و در واقع، حداقل دمای کاری موتور را مشخص می کند. ترموستات، شدت گردش آب داخل سیستم خنک کننده موتور را تنظیم می کند که باعث تنظیم یا افزایش یا کاهش سرعت حرکت سیال ( مایع ) خنک کننده به داخل و خارج موتور می شود.
برداشت اشتباه و متداولی در مورد ترموستات وجود دارد مبنی بر اینکه این قطعه باعث می شود موتور در دمای پایین تری کار کند، اما ترموستات لزوماً این کار را انجام نمی دهد. سیستم خنک کننده اتومبیل و فشار اعمال شده بر موتور، عوامل تعیین کننده در میزان درجه حرارت موتور هستند و عملکرد ترموستات ( باز شدن کامل ترموستات ) یکی از قابلیت های سیستم خنک کننده برای انتقال حرارت است.
عوامل متعددی در قابلیت خنک کنندگی رادیاتور نقش دارند که مهم ترین عوامل عبارتند از : مساحت سطح رادیاتور ( که به اندازه و تعداد پره های رادیاتور وابسته است )، عبور جریان هوا از رادیاتور ( به سرعت حرکت اتومبیل و خاموش و روشن بودن پروانه ها یا فن ها بستگی دارد ) و سرعت گردش یا جریان مایع خنک کننده در رادیاتور. درصورتیکه مایع خنک کننده، مدت زمان کمتری در رادیاتور بماند، گرمای کمتری از دست می دهد و درصورتیکه مدت زمان بیشتری در رادیاتور بماند، حرارت بیشتری از دست می دهد.
در اصل، ترموستات به گرم شدن زودتر موتور کمک می کند و به گونه ای طراحی شده است که موتور در دمای کاری ایده آل خود کار کند و درجه حرارت مناسب کاری موتور را تنظیم و کنترل کند. بنابراین، ترموستات باعث می شود موتور در سریع ترین زمان ممکن گرم شود تا به درجه حرارت کاری مطلوب و از قبل طراحی شده برسد.
از این رو، با توجه به وظیفه ترموستات که دمای مناسب کاری موتور را تنظیم و کنترل می کند، حذف ترموستات یا نصب ترموستاتی که دمای موتور را پایین تر از دمای کاری آن تنظیم کند یا دمای موتور را بالاتر از دمای کاری آن تنظیم کند، باعث آسیب رسیدن به موتور و قطعاتی که به طور مستقیم با موتور مرتبط هستند، می شود.
درصورتیکه خودرو بدون ترموستات یا با ترموستاتی که دمای آن پایین تر باشد، کار کند هر چه دمای کاری موتور پایین تر از دمای عادی باشد نسبت به وضعیتی که موتور به دمای کاری خود رسیده باشد به موتور و قطعات مرتبط با آن، بیشتر آسیب می رساند. بنابراین، نصب ترموستات با دمای کاری تنظیم شده ایده آل موتور، مانع از خنک شدن بیش از حد موتور می شود ( آسیب کارکردن خودرو در درجه حرارت پایین تر از نرمال ).
از طرف دیگر، درصورتیکه خودرو بدون ترموستات یا با ترموستاتی که دمای آن بالاتر باشد، کار کند هر چه دمای کاری موتور بالاتر از دمای عادی باشد نسبت به وضعیتی که موتور به دمای کاری خود رسیده باشد به موتور و قطعات مرتبط با آن، بیشتر آسیب می رساند. از این رو، نصب ترموستات با دمای کاری تنظیم شده ایده آل موتور، مانع از گرم شدن بیش از حد موتور می شود ( آسیب کارکردن خودرو در درجه حرارت بالاتر از نرمال ).
در برخی اتومبیل ها، سوراخی روی ترموستات تعبیه شده است که در نقش سوپاپ عمل می کند و تعادل فشار را بین رادیاتور بخاری و رادیاتور خنک کننده خودرو ایجاد می کند.
استفاده از ترموستاتی که دمای آن پایین تر از دمای استاندارد است باعث فرسایش بیشتر موتور و افزایش مصرف سوخت و استفاده از ترموستاتی که دمای آن بالاتر از دمای استاندارد است باعث فرسایش بیشتر موتور می شود.
مضرات حذف ترموستات
- فرسایش بیشتر موتور
- افزایش مصرف سوخت
- تاب برداشتن سرسیلندر
درصورتیکه اتومبیل در دمای بالاتر از دمای نرمال کار می کند و از سالم بودن ترموستات مطمئن هستید، یقین داشته باشید این عیب مرتبط با دیگر اجزای سیستم خنک کننده است و مشکل با نصب ترموستات دما پایین یا حذف ترموستات برطرف نمی شود.